Doradztwo antykoncepcyjne jest ważnym elementem praktyki ginekologicznej i integralną częścią opieki lekarskiej sprawowanej nad kobietą. Podstawowym celem antykoncepcji jest, zawsze zgodne z oczekiwaniami i potrzebami pacjentki, niedopuszczenie do zapłodnienia poprzez zastosowanie różnego rodzaju metod farmakologicznych, mechanicznych lub chirurgicznych.
W Gabinetach Krasińskiego zapewniamy pacjentkom staranny i zindywidualizowany sposób doboru metod zapobiegania ciąży. Bierzemy pod uwagę przede wszystkim preferencje pacjentki oraz jej stan zdrowia, a także aktualne dane dotyczące skuteczności poszczególnych metod antykoncepcji. W tym zakresie działamy zgodnie z naszą wiedzą i doświadczeniem, ale także aktualnymi rekomendacjami i standardami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji.
Podczas konsultacji lekarz ginekolog analizuje indywidualne wskazania i przeciwskazania do poszczególnych metod antykoncepcji i na podstawie wywiadu wspólnie z pacjentką ustala najlepszy dla niej sposób zapobiegania ciąży, gwarantujący maksymalny możliwy komfort i bezpieczeństwo. Wybierając odpowiednią dla pacjentki metodę antykoncepcji lekarz analizuje szczegółowo wywiad (w tym historię chorób, plany rozrodcze, styl życia), wynik badania ginekologicznego oraz ultrasonograficznego (dopochwowego), a także wynik cytologii, badania piersi oraz poziom ciśnienia krwi.
Do oceny skuteczności poszczególnych metod antykoncepcji stosuje się tzw. wskaźnik Pearla, który obrazuje ile par rocznie na 100 stosujących daną metodę, zachodzi w ciążę. Im niższy wskaźnik Pearla, tym metoda jest oceniana jako skuteczniejsza. Przyjmuje się, że wskaźnik Pearla dla współżycia bez jakiejkolwiek antykoncepcji wynosi 85. Najczęściej podaje się dwie wartości tego wskaźnika:
| Metoda antykoncepcji | Wartość wskaźnika Pearla | |
|---|---|---|
| 1) Idealne stosowanie | 2) Typowe stosowanie | |
| Antykoncepcyjne dwuskładnikowe tabletki hormonalne | 0-1,26 | 0-2,18 |
| Antykoncepcyjne tabletki progestagenne (jednoskładnikowe) | 0,14 | 0,41 |
| Plastry antykoncepcyjne | 0,59-0,99 | 0,71-1,24 |
| Pierścień (krążek) dopochwowy | 0,31-0,96 | 0,25-1,23 |
| Implant | - | 0-0,3 |
| Wkładka wewnątrzmaciczna z miedzią | - | 0,16-1,26 |
| Wkładka wewnątrzmaciczna tzw. hormonalna, z lewonorgestrelem 52 mg | - | 0,09-0,11 |
| Wkładka wewnątrzmaciczna tzw. hormonalna, z lewonorgestrelem 13,5 mg | - | 0,33 |
| Prezerwatywa | - | 2,5-5,9 |
| Metody naturalne | 0,7-3,1 | 3,8-20,4 |
Antykoncepcja hormonalna jest obecnie najbardziej rozpowszechnioną i skuteczną metodą zapobiegania ciąży. Jej istotą jest w pełni odwracalne blokowanie owulacji poprzez odpowiednie dawkowanie hormonów.
Antykoncepcja hormonalna jest dostępna w wielu postaciach: plastrów naskórnych, tabletek doustnych, implantów podskórnych, zastrzyków czy aplikacji dopochwowych. Do bezwzględnych przeciwskazań do stosowania antykoncepcji hormonalnej należą m.in. ciąża, nowotwór piersi, zakrzepica, źle kontrolowane nadciśnienie oraz wiele innych sytuacji, które w każdym, indywidualnym przypadku analizuje lekarz.
Tabletki antykoncepcyjne różnią się między sobą proporcjami hormonów, schematem podawania oraz przeciwskazaniami do stosowania. W zależności od indywidualnej sytuacji kobiety lekarz może zalecić jej przyjmowanie tabletek jednoskładnikowych (te najczęściej stosowane są u kobiet karmiących piersią oraz tych, które nie mogą przyjmować estrogenów) lub dwuskładnikowych (zawierających estrogeny i progesteron). Nowoczesne tabletki dwuskładnikowe poza działaniem antykoncepcyjnym regulują miesiączki i zmniejszają ich dokuczliwe objawy.
Do grupy hormonalnych tabletek antykoncepcyjnych należą również tzw. „tabletki po stosunku”. Mają one jedynie zastosowanie awaryjne, gdy regularna metoda antykoncepcji zawiodła lub nieopatrznie doszło do stosunku bez zabezpieczenia, a ryzyko ciąży jest wysokie. Mechanizm działania takiej tabletki różni się w zależności od dnia cyklu, w którym zostanie przyjęta, lecz zwykle ma ona za zadanie zahamować lub opóźnić owulację bądź zagęścić śluz szyjkowy. Nie należy stosować tego typu tabletek wielokrotnie w jednym cyklu miesiączkowym oraz jako rutynowej metody antykoncepcji.
Ta forma antykoncepcji opiera się, podobnie jak w przypadku tabletek dwuskładnikowych, na dwóch hormonach: estrogenie i progesteronie, które zapobiegają owulacji. Hormony w postaci plastrów aplikowane są samodzielnie przez pacjentkę raz w tygodniu we wskazanym dniu cyklu na suchą skórę ramion, pleców, uda, pośladków lub brzucha. Przeciwwskazaniem do stosowania plastrów antykoncepcyjnych jest otyłość ze względu na to, że hormony mogą przenikać do krwi w niewystarczającym stężeniu.
Zasada ich działania jest taka sama jak w przypadku plastrów, różny jest jedynie sposób podawania hormonów. Czas działania krążka to 21 dni. Kobieta aplikuje go samodzielnie do pochwy. Nie należy wyjmować krążka na czas stosunku.
Jest to metoda antykoncepcji polegająca na domięśniowym wstrzykiwaniu progesteronu, którego zadaniem jest zahamowanie owulacji. Do zalet zastrzyków hormonalnych zalicza się wysoką skuteczność antykoncepcyjną i długi czas działania (3 miesiące).
Implanty to w pełni odwracalna metoda antykoncepcji polegająca na umieszczeniu pod skórą wewnętrznej części ramienia niewielkiego, elastycznego wszczepu (ok. 4 cm długości), który uwalniając systematycznie hormon chroni kobietę przed zajściem w ciążę przez okres od 6 miesięcy do nawet do 5 lat. Podskórny implant antykoncepcyjny nie zawiera estrogenów (co ma duże znaczenie dla kobiet otyłych, z nadciśnieniem tętniczym i cukrzycą) i można go usunąć w każdej chwili.
Tak zwane domaciczne wkładki hormonalne to systemy powoli uwalniające wewnątrz macicy syntetyczny progestagen (lewonorgestrel), który powoduje zagęszczenie śluzu i utrudnia poruszanie plemnikom. Tego rodzaju wkładki należą obecnie do najskuteczniejszych metod antykoncepcji. Występują w różnych wersjach rozmiarowych uwalniających różne ilości hormonów i utrzymujących skuteczność w różnym czasie. Mogą powodować prawie całkowite lub zupełne zahamowanie krwawień miesięcznych, gdyż hamują rozrost błony śluzowej macicy. Skuteczność wkładki hormonalnej jest w pełni odwracalna, a powrót płodności następuje w pierwszym cyklu po jej usunięciu. Wybrane rodzaje tych wkładek można stosować także u kobiet, które dotychczas nie rodziły dzieci. Wkładkę może założyć jedynie lekarz ginekolog w gabinecie i wykonuje to zwykle podczas menstruacji.
Do tej grupy metod antykoncepcyjnych zaliczyć można tzw. naturalne metody antykoncepcyjne, metody barierowe mechaniczne (prezerwatywy), wkładki wewnątrzmaciczne z miedzią (tzw. spirale), a także mikrochirurgiczny zabieg wazektomii (antykoncepcji mężczyzn).
Podstawową zaletą takiej wkładki jest to, że zakłada się ją raz na kilka lat. Tak zwana spirala wykonana jest z plastiku z dodatkiem miedzi, której jony działają plemnikobójczo. Obecność wkładki utrudnia także przemieszczanie się plemników oraz jaja i minimalizuje możliwość prawidłowego zagnieżdżenia się zarodka po ewentualnym zapłodnieniu. Działanie wkładki jest długoterminowe, ale w pełni odwracalne. Przy stosowaniu wkładek z miedzią zostaje zachowane naturalne krwawienie miesiączkowe, a powrót płodności następuje natychmiast po usunięciu bariery. Wszystkie rodzaje spiral mogą być używane przez kobiety karmiące piersią. Podobnie jak wkładkę hormonalną, wkładkę z miedzią może założyć jedynie lekarz w gabinecie.
Naturalne metody antykoncepcyjne to zapobieganie ciąży poprzez abstynencję seksualną w okresie płodności. Istnieje bardzo duża rozpiętość wartości wskaźnika Pearla przy ocenie naturalnych metod antykoncepcyjnych (od 0,8 do 20,5). Światowa Organizacja Zdrowia nie zalicza naturalnych metod unikania ciąży do antykoncepcji.
Tzw. naturalne metody antykoncepcyjne są rekomendowane przede wszystkim kobietom, które ze względów światopoglądowych nie akceptują innych metod zapobiegania ciąży, a także gdy istnieją przeciwwskazania lub niechęć do stosowania innych metod antykoncepcji. Niedogodnością naturalnych metod antykoncepcyjnych jest abstynencja seksualna trwająca nawet do 18 dni w miesiącu.
Do głównych naturalnych metod ustalania dni płodnych kobiety, w których należy zachować wstrzemięźliwość seksualną zalicza się: metodę kalendarzową Ogino-Knausa, metodę termiczną (pomiar temperatury ciała), metodę obserwacji śluzu Billingsów, metodę objawowo-termiczą oraz testy dostępne w aptekach.
Zgodnie ze stanowiskiem Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie wykorzystania naturalnych metod planowania rodziny do celów antykoncepcyjnych, stosunek przerywany nie jest uznawany za naturalną metodę antykoncepcji.