Choć zakażenie boreliozą u ciężarnych zdarza się stosunkowo rzadko, a jego wpływ na rozwijający się płód nie jest do końca rozpoznany, nie należy w żadnym wypadku bagatelizować sytuacji, w której kobieta w ciąży zostanie ukąszona przez kleszcza. Należy przy tym pamiętać, że nie każdy kleszcz jest nosicielem boreliozy!
Okres narażenia na kontakt z kleszczami trwa w Polsce większość roku – od wczesnej wiosny do późnej jesieni, z przerwą na lato, o ile temperatury są wysokie, a opady skąpe. Kleszcze nie lubią suszy i upałów, gustują natomiast w cienistych i wilgotnych terenach leśnych, łąkach i zaroślach. Kleszcza, wbrew skojarzeniom, nie spotkamy wyłącznie na wsi. Miejskie ogródki działkowe i parki to również miejsca, w których jesteśmy szczególnie narażeni na choroby, których źródłem są te niewielkie pajęczaki.
Widoczne objawy zakażenia krętkami z rodzaju Borrelia przenoszonymi przez kleszcze mogą wystąpić od kilku do kilkunastu tygodni od zetknięcia się z nosicielem. Należy do nich przede wszystkim tzw. rumień wędrujący. Jest to zaczerwienione miejsce na skórze w postaci owalnej, stopniowo się powiększające, posiadające charakterystyczną „obwódkę”. Rumień może, ale nie musi pojawić się w miejscu ukąszenia przez kleszcza. Niestety, w większości przypadków zakażenie boreliozą przebiega początkowo bezobjawowo i ujawnia się w zaawansowanej postaci, kiedy zjawiska immunologiczne rozwinęły się już w stawach, układzie nerwowym czy sercu. Również kobieta w ciąży może przechodzić boreliozę bezobjawowo, a jej nasilone symptomy mogą pojawić się dopiero po porodzie.
Jestem w ciąży i ugryzł mnie kleszcz – co robić?
Zakażenie boreliozą u ciężarnych zdarza się na szczęście stosunkowo rzadko, a jego wpływ na rozwój płodu wciąż nie jest do końca rozpoznany. Istnieją sprzeczne doniesienia odnośnie wpływu boreliozy bezpośrednio na ciążę. Wiadomo, że patogeny z gatunku krętków mają zdolność przenikana przez łożysko ssaków z krwioobiegu ciężarnej. Z tego powodu aktywna borelioza w ciąży wymaga antybiotykoterapii, a każde ukąszenie przez kleszcza należy skonsultować z lekarzem prowadzącym ciążę. Kluczowe pozostaje możliwie szybkie rozpoznanie choroby i odpowiednie postępowanie, które pozwoli zminimalizować ryzyko zagrożenia dla kobiety i dziecka.
Jeśli jesteś w ciąży i ugryzł Cię kleszcz, który został prawidłowo usunięty, a nie masz żadnych niepokojących objawów, przede wszystkim obserwuj miejsce po ukąszeniu.
Jeśli pojawi się rumień, gorączka lub inne niepokojące Cię symptomy, niezwłocznie udaj się do lekarza, który może wdrożyć odpowiednio dobraną antybiotykoterapię. Ciąża nie wymaga szczególnej modyfikacji terapii prowadzonej zgodnie z ogólnymi zaleceniami dotyczącymi postępowania w przypadku boreliozy i można podczas ciąży przeprowadzić pełnodawkową, skuteczną i bezpieczną antybiotykoterapię. Niektóre antybiotyki, standardowo stosowane w leczeniu boreliozy (np. doksycyklina) nie są jednak stosowane, gdyż mogą zaszkodzić rozwojowi płodu.
Jeśli natomiast po ukąszeniu nie wystąpiły u Ciebie żadne objawy, możesz zbadać się pod kątem boreliozy i innych chorób odkleszczowych. Badania na boreliozę dzielimy na dwa rodzaje: serologiczne i bezpośrednie. Badania bezpośrednie poszukują w naszej krwi fragmentów DNA bakterii, czyli źródła zakażenia. Do tych badań należą badania PCR oraz PCR Real time i można je wykonać zaraz po ukąszeniu. Natomiast w badaniach serologicznych sprawdza się obecność przeciwciał, czyli, czy nasz organizm broni się przed chorobą. Do tych badań należą m.in. badania Elisa i Western Blot, które wykonywane są zazwyczaj po upływie 4 do 6 tygodni po ukąszeniu.
Zgodnie z rekomendacjami wielu towarzystw naukowych, w tym Infectious Diseases Society of America (IDSA) i Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych (PTEiLChZ), u osób, u których wykryto przeciwciała przeciw Borrelia, a które nie mają żadnych objawów klinicznych, nie stosuje się leczenia przeciwbakteryjnego. Niestety, borelioza jest na tyle podstępną chorobą, że żadna ze wspomnianych metod badawczych nie jest 100% pewna i niesie ryzyko zafałszowanych wyników.
Kluczowa jest profilaktyka
Ze względu na złożoność zagadnienia związanego z diagnostyką boreliozy, brak jednoznacznych badań potwierdzających wpływ boreliozy na rozwój płodu oraz brak szczepionki na boreliozę, kluczowe znaczenie zarówno w przypadku ciężarnych, jak i całej populacji, ma profilaktyka tej choroby. W szczególności chodzi o unikanie terenów endemicznego występowania kleszczy. Udając się do lasu, parku lub na łąkę, należy pamiętać o osłanianiu ciała i stosowaniu bezpiecznych środków odstraszających owady i kleszcze. Po powrocie ze spaceru, należy dokładnie obejrzeć całe ciało, a w przypadku znalezienia kleszcza zachować spokój i go usunąć. Nie każdy kleszcz jest nosicielem boreliozy!
Planując ciążę, można także zaszczepić się na odkleszczowe zapalenie mózgu - drugą pod względem popularności i niebezpieczeństwa chorobę odkleszczową. Warto jednak wiedzieć, że szczepionka ta nie daje pełnej ochrony. Szczepionka przeciwko boreliozie wciąż pozostaje w opracowaniu.