Blog

Dr n. o zdr. Urszula Jurkowska, położna, certyfikowany doradca laktacyjny
Powszechnie uważa się, że karmiąc piersią nie można przyjmować większości leków. To nieprawda. Wiele leków można przyjmować w trakcie laktacji bez obaw o zdrowie dziecka. Aby upewnić się czy jest to bezpieczne, warto skorzystać ze specjalnej bazy leków lub zasięgnąć porady specjalisty.

Generalnie lekarstwa, nie tylko podczas karmienia piersią, powinniśmy zażywać tylko wtedy, kiedy jest to konieczne. Bywają jednak sytuacje, że młoda mama nie ma innego wyjścia i musi nieoczekiwanie sięgnąć po lek. Bywa również tak, że kobieta choruje przewlekle (np. na niedoczynność tarczycy czy depresję), a farmakoterapię rozpoczęła jeszcze przed rozpoczęciem karmienia i będzie ją prawdopodobnie kontynuowała po jego zakończeniu. Przerwanie leczenia w chorobie przewlekłej to ostateczność i jest zasadne tylko wtedy, gdy żadne inne rozwiązanie nie gwarantuje dziecku bezpieczeństwa. Niezależnie od przypadku zawsze należy upewnić się, czy przyjmując lek nie przepisany przez lekarza nie zaszkodzimy dziecku.

Czy leki szkodzą dziecku karmionemu piersią?
Kobiety często obawiają się przyjmowania jakichkolwiek leków, a stając w obliczu takiej konieczności, wiele z nich wręcz przestaje karmić ze strachu o dziecko. Prawdą jest, że większość leków w mniejszym lub większym stopniu przenika do mleka matki, jednak w wielu przypadkach stężenie substancji leczniczej w pokarmie jest zbyt niskie, aby wpłynąć na dziecko w istotny sposób. Wiele leków jest rozkładanych już w przewodzie pokarmowym mamy i nie ma możliwości dostać się do mleka.  Nawet jeśli tak się stanie, to sama obecność substancji leczniczej w pokarmie nie musi być problemem, istotniejsze jest jej stężenie.

Co zrobić, jeśli karmimy, chorujemy i mamy przyjąć lek?
Podjęcie przez kobietę karmiącą decyzji o zażyciu leku na podstawie ulotki informacyjnej może być trudne, gdyż wiele ulotek nie brzmi jednoznacznie. W więk­szo­ści ulo­tek le­ków znajdziemy zapisy typu „w trak­cie kar­mie­nia pier­sią za­cho­wać ostroż­ność” albo „w trak­cie kar­mie­nia pier­sią przed uży­ciem skon­sul­tuj z le­ka­rzem”, a zatem nie stanowią one wystarczającego i pewnego źródła informacji. Najlepiej z prośbą o weryfikację zalecanych leków zwrócić się do lekarza lub samodzielnie sprawdzić to w specjalnej bazie (tzw. leksykonie laktacyjnym leków). Innym rozwiązaniem jest konsultacja z doradcą laktacyjnym, który oceni bezpieczeństwo stosowania leku, a w razie konieczności zaproponuje rozwiązania umożliwiające kontynuacje karmienia.

Gdzie sprawdzić czy lek jest bezpieczny?
W Internecie znajdziemy laktacyjne bazy i leksykony, w których możemy wyszukiwać informacje nt. bezpieczeństwa i poziomu ryzyka przyjmowania konkretnych leków (ich substancji czynnej) podczas karmienia piersią, np. LactMed. Prawdopodobnie najbardziej przydatna będzie baza e-lactancia (dostępna w języku hiszpańskim i angielskim). Platforma e-lactancia zawiera podstawowe informacje o danym leku, jego właściwościach i farmakokinetyce. Z polskojęzycznych źródeł polecam blog Laktaceuta.

Jeśli leku nie ma w oficjalnych bazach nie powinno się go przyjmować na własną rękę zwłaszcza, jeśli producent w ulotce umieszcza informację o ostrożności czy przeciwwskazaniu w stosowaniu podczas karmienia piersią. Należy się wówczas koniecznie skonsultować z lekarzem lub doradcą laktacyjnym.

Klasyfikacja bezpieczeństwa leków podczas laktacji
Ocenie skali bezpieczeństwa stosowania danego leku podczas laktacji służy tzw. klasyfikacja dr. Thomasa Hale’a. Sklasyfikował on leki od najbezpieczniejszych dla dziecka (oznaczonych jako L1), przez bezpieczne (L2), prawdopodobnie bezpieczne (L3), potencjalnie niebezpieczne (L4) aż po niebezpieczne (L5). Klasyfikacja ta nie oznacza jednak, że zawsze można stosować leki L1, a leków L2, L3 nie wolno. Kategorie L1, L2 i L3 nie wymagają zazwyczaj zachowania dodatkowych środków ostrożności, zaś leki z grup L4 i L5 mogą wymagać, np. odstępu między przyjęciem leku a karmieniem lub czasowego odstawienia dziecka od piersi. Baza dr. Thomasa Hale’a obejmuje ponad 1300 leków, chorób oraz szczepionek i jest dostępna odpłatnie.

Laktacja a leki – podstawowe zasady
Przyjmując leki podczas karmienia piersią warto zwrócić uwagę na kilka ogólnych zasad i kwestii:

• jak długo lek jest dostępny na rynku i czy jest powszechnie stosowany,
• w jakim wieku jest dziecko - im młodsze, tym większe ryzyko wystąpienia efektów ubocznych,
• jak długo karmimy - dawka przyjętego z mlekiem matki leku zależy od ilości produkowanego pokarmu, a więc u kobiet w późnej fazie laktacji (powyżej 1 r.ż.) ryzyko przejęcia przez dziecko szkodliwej dawki substancji leczniczej spada,
• częstotliwość karmienia - najlepiej leki przyjmować tuż po karmieniu oraz przed dłuższymi przerwami w karmieniu (np. na noc); w przypadku dzieci młodszych, kiedy kobieta karmi co 1-2 godziny, nie ma to większego znaczenia,
• czas leczenia - przyjęcie jednorazowej dawki antybiotyku np. po ukąszeniu kleszcza stanowi o wiele niższe ryzyko niż kilkutygodniowe leczenie wywołanej przez kleszcza choroby,
• jeśli jest taka możliwość, najlepiej wybierać preparaty do stosowania miejscowego
• w miarę możliwości należy unikać złożonych preparatów ziołowych – najlepiej stosować produkty zawierające jeden surowiec
• należy unikać substancji leczniczych, które mogą wpływać na ilość produkowanego mleka, np. estrogeny zawarte w antykoncepcji dwuskładniowej.

Grunt to rozsądek
Jak wspomniałam na początku, leki powinniśmy przyjmować tylko wówczas, jeśli jest to konieczne. Moją intencją nie jest namawianie kogokolwiek do stosowania leków, lecz do rozsądnego podejścia do tego tematu. Jeśli lek jest przyjmowany z korzyścią dla zdrowia i samopoczucia kobiety (np. w przypadku alergii), a jednocześnie bezpieczny dla dziecka, nie ma powodu, aby z niego rezygnować.