Każdego dnia sześć Polek dowiaduje się, że ma raka szyjki macicy, a cztery umierają z powodu tej choroby. Profilaktyka raka szyjki macicy obejmuje szczepienia przeciw HPV, o czym pisała dr n. med. Urszula Jurkowska oraz badania cytologiczne (o czym szczegółowo pisałam tutaj). Dzisiaj chciałabym pogłębić ten drugi wątek i przybliżyć temat pobierania próbek tkanek do badań histopatologicznych.
Kiedy kolposkopia?
Kiedy wynik cytologii i/lub obrazów obserwowanych w badaniu ginekologicznym budzi wątpliwości, lekarz może skierować pacjentkę na badanie kolposkopowe, które jest prostą i nieinwazyjną metodą znacznie zwiększającą wykrywalność zmian nowotworowych. Kolposkopia to nic innego jak badanie obrazowe, w którym w dużym powiększeniu można wykryć zmiany błony śluzowej szyjki macicy, pochwy i sromu. Kolposkopia wykonywana jest w gabinecie lekarskim za pomocą kolposkopu, czyli zaawansowanego optycznie mikroskopu umożliwiającego nawet pięćdziesięciokrotne powiększenie obrazu. W określonych przypadkach (szczegóły tutaj) lekarz może zlecić pacjentce wykonanie biopsji.
Na czym polega biopsja szyjki macicy?
Biopsja polega na pobraniu małej próbki tkanek w celu poddania ich badaniu histopatologicznemu. Próbkę tkanki można pobrać z dowolnego miejsca z tarczy szyjki macicy, pochwy lub sromu ( w zależności od lokalizacji zmiany). Pobranie wycinków z tarczy części pochwowej szyjki macicy oraz wyłyżeczkowanie kanału szyjki macicy jest badaniem inwazyjnym, ale może odbywać się w warunkach ambulatoryjnych, czyli poza szpitalem, i bez konieczności zastosowania znieczulenia ogólnego, czyli narkozy. Warunkiem jest dysponowanie odpowiednim sprzętem (kolposkopem) oraz niezbędnymi narzędziami. Zabieg wykonuje lekarz posiadający odpowiednie certyfikaty (np. certyfikat kolposkopii Polskiego Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy oraz Europejskiej Federacji Kolposkopii). Cała procedura trwa zaledwie kilkanaście minut, a po kilku godzinach obserwacji pacjentka może udać się do domu.
Biopsja szyjki macicy – dlaczego pod kontrolą kolposkopu?
Do prawidłowego przeprowadzenia zabiegu niezbędne jest wykonanie kolposkopii i określenie miejsc na tarczy szyjki macicy podejrzanych o zmiany przednowotworowe lub nowotwór. Topografia zmian na tarczy szyjki może być bardzo różna, podobnie jak ich wielkość. Mogą one mieć średnicę od kilku milimetrów do kilku centymetrów, mogą być położone centralnie przy ujściu zewnętrznym lub na obwodzie szyjki. Ponieważ tarcza szyjki macicy ma średnicę około 2,5 - 3 cm, a wycinki wielkość np. około 2-4 mm, to przy pobraniu wycinków „na ślepo”, czyli bez użycia kolposkopu, istnieje spore prawdopodobieństwo błędu diagnostycznego. Niestety, bez kontroli obrazowej w powiększeniu można pobrać do badania niezmienioną tkankę i przeoczyć poważną zmianę, która znajduje się tuż obok. Z tego względu procedurą z wyboru powinna być kolposkopia z biopsją celowaną.
FOT. Dysplazja szyjki macicy. Fot. 1 Rozległa zmiana szyjki macicy pokrywająca prawie całą tarczę. Fot. 2 Mała zmiana o średnicy 3-4 mm zlokalizowana przy ujściu zewnętrznym na wardze tylnej.
Interpretacja wyników histopatologicznych
Badanie histopatologiczne pobranego w opisany wyżej sposób materiału jest „złotym standardem” w podejmowaniu decyzji terapeutycznych związanych z diagnostyką raka szyjki macicy i stanów przednowotworowych. Interpretacja wyników badań histopatologicznych należy do lekarza. W praktyce często podawane są dwa systemy klasyfikacji zmian nabłonkowych — CIN i SIL, na przykład LSIL (CIN I), HSIL (CIN II) lub HSIL (CIN III).
Ostateczne rozpoznanie histopatologiczne potwierdzające obecność zmian o charakterze HSIL (CIN 2 i/lub CIN 3) stanowi wskazanie do podjęcia leczenia, czyli usunięcia zmiany w granicach zdrowych tkanek. Rak przedinwazyjny został włączony do kategorii CIN III. L-SIL (CIN I) może ulec regresji, nawet w przypadkach nieleczonych, dlatego zalecana jest obserwacja.
Kiedy wykonać biopsję szyjki macicy?
Wskazaniami do pobrania wycinków z tarczy części pochwowej szyjki macicy lub/i wyłyżeczkowania kanału szyjki macicy są nieprawidłowe wyniki cytologii, a także nieprawidłowe obrazy kolposkopowe podejrzane o dysplazje . Przeciwwskazaniami mogą być: zbliżająca się miesiączka, zapalenie pochwy i szyjki macicy czy zapalenie narządów miednicy mniejszej. W razie konieczności, kolposkopię z pobraniem wycinków celowanych z tarczy części pochwowej szyjki macicy można wykonywać w ciąży. W ciąży nie wykonujemy natomiast łyżeczkowania kanału szyjki macicy.
Sama kolposkopia, bez biopsji, jest badaniem w pełni bezpiecznym i może być wykonywana niezależnie od wieku, u kobiet w ciąży, i wielokrotnie powtarzana.
Aktualne rekomendacje dotyczące diagnostyki i leczenia płaskonabłonkowych zmian śródnabłonkowych szyjki macicy są dostępne na stronie: https://kolposkopia.info/rekomendacje/